Als zorgverlener kennen we ze allemaal: de zorgmijders of zorgweigeraars. Iedereen ziet dat deze persoon wel wat hulp kan gebruiken, behalve de persoon in kwestie zelf. Alles lukt naar eigen zeggen nog prima en hulp is absoluut niet nodig. Uitspraken als ‘Ik douche nog elke dag’ hoor je regelmatig voorbijkomen, terwijl je ziet en ruikt dat het tegendeel waar is. Aandringen dat iemand naar de huisarts moet of thuiszorg nodig heeft, leidt tot flinke irritatie. Je snapt niet waarom ze zo moeilijk doet. Zo erg is het toch niet om wat hulp te krijgen? Dat is toch juist fijn?

Soms geloven de mensen met dementie zelf in wat ze vertellen. Hun kortetermijngeheugen laat ze in de steek, waardoor ze zich niet meer goed herinneren wat ze bijvoorbeeld die ochtend hebben gedaan. Ze vullen de gaten op met herinneringen van vroeger, toen ze elke ochtend douchten of met de auto boodschappen gingen doen. Ook de ziekte zelf kan een oorzaak zijn van weigering, achterdocht of angst. Door de veranderingen in de hersenen overziet de persoon de gevolgen van de dementie niet goed meer en kan ze niet goed inschatten wat het beste is voor haar. Iemand kan door de dementie ook impulsief of primair gaan reageren. Of ze weet niet meer helemaal goed hoe iets gedaan moet worden. Niemand wil fouten maken of geconfronteerd worden met zijn onvermogen. Uitvluchten bedenken is dan een logische reactie.

Opleggen of afdwingen dat iemand zorg accepteert werkt vaak averechts. Het resulteert in nog meer verwijdering, wantrouwen en agressie. Daarom is het belangrijk om te luisteren naar de emotie achter de reactie van de zorgweigeraar. Zo kan het zijn dat iemand best weet dat er eigenlijk hulp nodig is, maar zich zo erg schaamt voor het feit dat ze cognitief achteruitgaat, dat hulp wordt afgehouden.

Wat kun je doen als iemand zorg weigert:

– Investeer tijd en energie om te ontdekken waarom iemand hulp weigert. Wil niet meteen teveel. Probeer een vertrouwensband op te bouwen.
– Bekijk kritisch welke hulp echt noodzakelijk is. Is het nodig dat iemand elke week twee keer doucht? Hoe erg is het als iemand een keer de medicatie vergeet? Loopt de persoon of de omgeving direct gevaar?
– Denk en handel in kleine en overzichtelijke stappen.
– Vraag advies aan een casemanager, arts of andere hulpverleners.

We zijn geneigd om onze eigen normen en waarden op te leggen en van daaruit over te gaan op het overnemen van de regie. Maar ieder mens heeft het recht om zelf regie te voeren over zijn of haar leven.

Er is bij wet vastgelegd dat we als zorgverlener geen dwang op mogen leggen indien dit niet strikt noodzakelijk is. Is het wel noodzakelijk om dwang toe te passen omdat de situatie onveilig is, dan valt dat onder de Wet zorg en dwang (Wzd). Daar zijn strenge regels aan verbonden en er moet regelmatig geëvalueerd worden of de opgelegde maatregel nog wel gerechtvaardigd is.